Mega ráðherrar ljúga?

Undanfarnar vikur og mánuði hafa orðið nokkrar umræður um sannsögli ráðherra og ráðvendni svo og um ábyrgð forstöðumanna ríkisstofnana er snýr að því að halda kostnaði innan fjárlagaheimilda. Ráðherrar hafa verið sakaðir um að ljúga að þingi og þjóð og ráðvandir þingmenn hafa talað um að reka þyrfti úr starfi þá forstöðumenn ríkisstofnana sem fara fram yfir á fjárlögum. Þessi umræða snertir mig ónotalega þar sem ég hef orðið illilega fyrir barðinu á óráðvöndum og ósannsöglum ráðherrum og embættismönnum. Örlagavaldar mínir lugu að þjóðinni, lugu að þingheimi og lugu fyrir dómi. Þjóðin trúði lygunum, þingið varði lygarnar og dómstóllinn engdist. Mér var innrætt djúp virðing fyrir mannkostum þeirra og hæfni sem kjörnir væru og skipaðir til forsjár okkur fáráðum almúanum. Rætur þeirrar innrætingar tóra enn þótt mjög hafi stofninn skekist og laufskrúðið fallið á vegferð minni um mannheima, þá einkum við kynni mín af stjórnmálum og opinberri stjórnsýslu. Við búum að sögn við þrískiptingu valdsins og aðskilnað í löggjafarvald, framkvæmdavald og dómsvald. Löggjafinn setur samfélaginu lög, framkvæmdavaldið sér um að lögum sé framfylgt og dómsvaldið ákvarðar lögmæti gjörða okkar og þá viðurlög við frávikum ef finnast. En er þetta svo, virkar þessi öryggisventill lýðræðisins, - þrískipting valdsins? Þjóðin kýs fulltrúa sína til setu á Alþingi. Kosnir eru frambjóðendur, sem stjórnir og ráð stjórnmálaflokka hafa samþykkt að megi setjast á þing. Með röðun frambjóðenda á lista hafa stjórnmálaflokkarnir því þrengt mjög að kosningarrétti almennings, réttinum til að velja sér fulltrúa á þing. Með röðun á lista eru 40 – 50 þingsæti af 63 þegar mönnuð og þau sem eftir eru verða setin af einhverjum þeim, sem flokkarnir hafa ákveðið að kjósendur megi velja á milli. Að kosningum loknum er mynduð ríkisstjórn. Oftast eru það formenn tveggja eða þriggja stærstu flokkanna á þingi, flokksforingjar meirihluta þingmanna, sem mynda meirihlutastjórn. Að venju setjast kjörnir þingmenn í ráðherrastólana og gegna þannig tveimur störfum. Þar með er sjálfstæði löggjafarvaldsins fallið. Forystumenn stjórnmálaflokkanna velja sér flokksbræður til þingsetu og ráðherra úr þingliði. Ráðherrar og embættiskerfið taka síðan að sér löggjafarvaldið, þannig að lagafrumvörp eru undirbúin og frágengin af stjórnarráðinu, samþykkt í ríkisstjórn, kynnt í þingflokkum stjórnarflokkanna og keyrð í gegnum Alþingi. Séu stjórnarráðsmenn ósáttir við lagasetninguna má jafnvel tefja framkvæmd laganna með ákvæðum í reglugerðum. Löggjafarvaldið er sem sagt í höndum ráðherra og embættismanna stjórnarráðsins. En hvað með dómsvaldið? Er það óháð valdastofnun sem almenningur getur treyst? Kjósum við okkur dómara? Nei, forystumenn stjórnmálaflokkanna, sem komnir eru í ráðherrastóla, velja sér dómara í hæstarétt sem héraðsdóm. Hver er þá orðin staða lýðræðisins og þrískiptingar valdsins þegar stofnanir og forysta ríkisstyrktra stjórnmálaflokka ákveða hverjir megi verða þingmenn, hverjir skuli verða ráðherrar og hverjir komist í dómaraembætti? Foringjarnir setjast sjálfir í ráðherrastóla og velja með sér trausta flokksmenn. Framkvæmdavaldið segir síðan Alþingi fyrir verkum og velur dómara á bæði dómsstig. Við þessar aðstæður fara öflugir flokksgæðingar sínu fram, jafnvel á svig við almennt velsæmi, sem og lög og reglur. Þó almenningi ofbjóði framganga þeirra þurfa þeir engu að kvíða, flokksbræður þeirra og samherjar á þingi slá um þá skjaldborg og finna þeim síðan feit embætti, t.d. sem bankastjórar, forstöðumenn ríkisstofnana eða sendiherrar. Einhverjir þingmanna vilja reka forstöðumenn ríkisstofnana fari þeir fram úr fjárlögum. Lítum á dæmi. Alþingi setur nákvæm lög um grunnskóla ríkisins. Fyrirkomulag skólahalds er nánar útfært í reglugerðum, námstilhögun í námsskrá. Kostnaður við kennslu ræðst í kjarasamningum. Að fyrirmælum og forsendum gefnum, reiknar forstöðumaður út heildarkostnað ríkisins við framkvæmd laganna og skilar inn í viðkomandi ráðuneyti sem tillögu til fjárlaga. Ráðuneyti ber að skila raunhæfum niðurstöðum forstöðumanns til fjárlaganefndar en þá gerist það að hækkun útgjalda á milli ára þykir of mikil og ráðuneytið lækkar niðurstöðutölu forstöðumanns um 10%. Stjórnarliðar í fjárlaganefnd trúa fjárlagatillögum úr ráðuneyti ráðherra síns og telja sig tryggja lögboðna framkvæmd skólastarfs með samþykkt þeirra. Framkvæmd stendur óhögguð en fjárveiting skorin niður um 10%. Óhjákvæmileg afleiðing er framúrkeyrsla upp á rúm 11%, sem síðan er höfð til marks um óráðsíu forstöðumanns og óhlýðni við fjárlög! Það er varla hlutverk framkvæmdavaldsins að hindra framkvæmd lögboðinnar almannaþjónustu með óraunhæfum fjárlagatillögum eða tefja gildistöku laga með ákvæðum í reglugerðum. Ef framkvæmdavald og fjárlaganefnd valda hlutverki sínu þarf engan að reka; en verði þeim á mistök eða misgjörðir má alltaf kenna öðrum um og jafnvel refsa með brottvísun.

« Síðasta færsla | Næsta færsla »

Bæta við athugasemd

Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband